سیستان سرزمین شگفتیها و مهد دلیران

شهرستان زابل با مساحت 15197کیلومتر مربع در شمال شرقی استان سیستان و بلوچستان قرار گرفته و فاصله مرکز شهرستان تا مرکز استان 213 کیلومتر است . این شهرستان دارای تعداد 6 مرکز شهری ، 5 بخش، 17 دهستان و 885 آبادی دارای سکنه است . جمعیت این شهرستان 375501 نفر است.

سرچشمه رودخانه و منتهی به ارتفاعات این شهرستان کوه خواجه و قلعه رستم است که در غرب زابل قرار دارد و رودخانه  هیرمند و شیله از رودخانه های این شهرستان می باشد.

شهرستان زابل دارای اقلیم بیابانی گرم و خشک می باشد . میانگین بارش سالانه در این شهرستان 6/59 میلی متر و متوسط دمای آن در سال( 82) از 49 الی 9/5- درجه سانتی گراد در تغییر است .

شهرستان زابل در قدیم سیستان و نیمروز خوانده می شد. محلی که امروز زابل نامیده می شود پیش از آن زمینهایی باتپه هایی ازماسه های روان ورسوبات دریاییبود که قسمتی ازآن درمسیر رودخانه قرارداشت باکم شدن آب رودخانه بر وسعت خشکی های  اطراف آن افزوده شد و با اتصال این منطقه به روستای حسین آباد، آبادی بزرگی تشکیل گردید. بعدها تاسیس پادگان نظامی براهمیت آن افزود. در سال 1314شمسی بر طبق تصویب نامه هیات وزیران ، آن آبادی را زابل نامیدند و در سال 1316 شمسی به مرکز سیستان تبدیل شد.

مردم شهرستان زابل به لهجه محلی تکلم می کنند و لهجه های زابل و بلوچی و... نیز رایج است . در این شهرستان 89/99 درصد جمعیت آن را مسلمانان شیعه، سنی تشکیل می دهند.

32 درصد از مردم این شهرستان بی سوادند، اما در سال تحصیلی83-1382 تعداد کل دانش آموزان مقاطع مختلف تحصیلی شهرستان 95473 نفر بوده که 73/17 درصد از دانش آموزان استان را تشکیل می دهد. از کل دانش آموزان این شهرستان 85/51 درصد در مقطع ابتدائی ، 10/25 درصد درمقطع راهنمائی،  02/21 درصد در مقطع متوسطه و  37/12درصد در مقطع متوسطه در رشته های فنی و حرفه ای و کار و دانش مشغول به تحصیل می باشند .19/46درصد از کل دانش آموزان شهرستان زابل را دانش آموزان دختر تشکیل می دهند و سهم دانش آموزان مناطق روستائی نیز 85/51 درصد می باشد.

در سال تحصیلی 83-1382 در شهرستان زابل ، 10130دانشجودر حال تحصیل بوده که از این تعداد 70 در صد در دانشگاه دولتی و 30 درصد در دانشگاه آزاد و پیام نور مشغول به تحصیل بوده اند.

شهرستان زابل از لحاظ امکانات بهداشتی و درمانی در سال 1375 دارای 2 بیمارستان با 220تخت بوده که در سال  1382 تعداد بیمارستان  به 3 و تعداد تخت بیمارستان  نیز به 249 رسیده است.

از اماکن سیاحتی تاریخی و جاذبه های گردشگری می توان به آثار باستانی شهر سوخته، کوه خواجه ، دهانه غلامان ، قلعه مچی و آسیاب های بادی ، قلعه رستم ، کنسولگری قدیم انگلستان و قلعه سه کوهه نام برد.

 همچنین پشتی و گلیم بافی ، قالی بافی ، توتن سازی ، تولید ابزارآلات موسیقی و سوزن دوزی نیز از صنایع دستی این شهرستان می باشد.

تا سال 1382بدلیل خشکسالی متوالی چند سال اخیر، از 474595 هکتار مرتع شهرستان زابل هیچ مقدار علوفه برداشت نشده است.

آب آشامیدنی شهرستان زابل از طریق رودخانه هیرمند در زمان بارندگی زیاد و سرریز سدهای کشور افغانستان با میزان آبدهی 388 لیتر در ثانیه تأمین می شود . حجم مخازن آب 30750 متر مکعب و طول آبرسانی 32000 متر و طول شبکه توزیع387000 متر با  لوله های با قطر 700-75  میلی متر است . میزان آب قابل تأمین سرانه 186 لیتر و سرانه مصرفی آن 116لیتر در شبانه روز است.

کلمات کلیدی : سیستان شناسی

باز هم از صنایع دستی زابل و استان سیستان و بلوچستان و این بار هنر سکه دوزی که این نوع از صنایع دستی انحصاری این استان است و در جای دیگر کشور کمتر به چشم میخورد و یا اصلاٌ نیست.

سکه دوزی به آینه دوزی ، دکمه دوزی نیز معروف و به گویش محلی سامان هم گفته می شود.

 سکه دوزی با توجه به تنوع مواد اولیه و رنگارنگی پولکها و درخشش آینه های ریز و درشت طالبان زیادی دارد ، مصرف اصلی آن تزئین اطاقها ، مرکب تازه عروسان می باشد که به علت زیبایی ، کارشناسان صنایع دستی ، نوع کار را در طرحهای متنوع ارائه و آماده عرضه نمودند.

 موطن اصلی سکه وزی در منطقه بلوچستان می باشد . اکنون طرحهای کوچک و بزرگ سکه دوزی در آپارتمانها و منازل مسکونی زینت بخش اطاقهای کوچک و بزرگ است

کلمات کلیدی : سیستان شناسی

سفال سازی در خطه پهناور سیستان و بلوچستان سابقه ای تاریخی دارد ، از  مکشوفه شهر سوخته سیستان تا بقایای برجای مانده سفال در منطقه ایرانشهر (قلعه بمپور و فنوج ) همه حکایت از قدمت این رشته از صنایع دستی استان دارد.

در 35 کیلومتری شهرستان مرزی سراوان روستائی بنام کلپورگان قرار دارد ، نام این روستا به همراه سفال آن زبان زد خاص و عام است ، آنها که از هنر مایه ای اندوخته اند ، خوب می دانند ، سفال سنتی کلپورگان از جمله سفالهای قدیمی و منحصر بفرد کشور به حساب می آید و سابقه ای چندین هزار ساله دارد.

ساخت آن صرفاً با دست و بدون بهره گرفتن از هر نوع ابزار کار و چرخ سفالگری است.

. نقش سفال از آمیزش آب با سنگ تی توک و با دست صنعتگر شکل می گیرد

کلمات کلیدی : سیستان شناسی

سوزندوزی نقش بستن روی پارچه با نخ ، یکی شدن نخ و پارچه با هم و تشکیل نقشی زیبا و سنتی است . سوزندوزی در نقاط مختلف استان به صورتهای گوناگون انجام می شود.

کلمات کلیدی : سیستان شناسی

استان سیستان و بلوچستان همانگونه که از نامش پیداست از پیوست دو قوم سیستانی و  بلوچ تشکیل گردیده است .

 با توجه به اصالت صنایع دستی و آمیختگی آن با فرهنگ و سنت ها ، این هنر _ صنعت در هر منطقه نشأت گرفته از سنت ها ، گویش ها و آداب و رسوم همان منطقه است .

 عمدتاً سوزن دوزی ، سکه دوزی ، سفال سازی ، گلیم بافی ، خورجین بافی ، جواهر سازی ، حصیر بافی ، خراطی ، قالیچه و پلاس بافی در شمار صنایع دستی موجود به حساب می آیند.

کلمات کلیدی : سیستان شناسی

فرارسیدن بهار و فصل شکوفائی و طراوت و نوروز باستانی را به همراهان وبلاگ کشکول تبریک میگویم.

طبیعت نو میشود.چرا ما نو نشویم؟

وبلاگ کشکول شما را به سفر به زابل دعوت میکند.

بهار و ایام نوروز ،فصل و ایام خوبى است براى تماشاى همه دیدنى هاى سیستان و بلوچستان، از شمالش گرفته تا جنوب.

 وقتى به دریاى عمان مى رسید ، مى توانید طولانى ترین غروب را در ساحل این دریا به تماشا بنشینید.

اگر به سمت زابل حرکت کردید علاوه بر سیر و سیاحت ،بازار زابل را هم گشتی بزنید و پس از خرید ارزان از این بازار، سراغ آتشکده کرکو را بگیرید( نترسید خیلى دور نیست).

 در اوایل بهار هوا خوب و معتدل است، در نتیجه گرماى منطقه شما را اذیت نخواهد کرد. آتشکده کرکو یک آتشکده دوره ساسانى است و در روستاى کرکو از توابع شهرستان زابل قرار دارد. براساس مدارک موجود از زرتشتیان، این آتشکده داراى جایگاه ویژه اى است.

 اما در همان حوالى در ۷۵ کیلومترى زابل بزرگ ترین شهر تاریخى و سفالى ایران قرار دارد که با نام شهر سوخته معرفى مى شود. گشت و گذار در شهر سوخته شما را به حال و هوایى مى برد که توصیف کردنى نیست. مراقب باشید زیر گام هایتان تکه هاى سفال هایى را مى یابید که متعلق به ۴۵۰۰ سال پیش است. لطفاً هوس سوغات آوردن این سفال ها را از سرتان بیرون کنید.

 باز هم در ۴۴ کیلومترى زابل محوطه تاریخى دهانه غلامان قرار دارد. این شهر مربوط به دوره هخامنش است. مطمئن باشید آنقدر از این شهر عکس یادگارى خواهید گرفت که یک آلبوم پر خواهید کرد.

 اگر تا پایان تعطیلات در این سرزمین افسانه اى و اسطوره اى ماندید منتظر مراسم سیزده بدر در این خطه بمانید.

در سیستان در ایام نوروز و سیزدهم فروردین به کوه خواجه و زیارت خواجه غلطان مى روند و به اجراى مراسم مذهبى و جشن و سرور مى پردازند. این مراسم به احتمال ملهم از عبادت مذهب مزدیستى بوده است که هنوز دو هفته بعد از نوروز اجرا مى شود.

سیستان که رفتید سوغات فراموش نکنید. سوزن دوزى و هنر طلاسازى در این دیار معروف است. بدون سوغات برنگردید.

کلمات کلیدی : سیستان شناسی

الف: در باره مهمان و مسافر

-         پشت سر مسافر ظرفی پر آب کرده، می پاشند و بدین وسیله جای او را سبز می خواهند که مسافر به سلامت باز خواهد گشت.

-         پشت سر مسافر جاروب نمی کنند و معتقدند که که مسافر باز نخواهد گشت.

-         هر گاه گربه از دور وارد شود و خود را تکان دهد و اعضایش را کش دهد ،می گویند مهمان یا مسافر می آید.

-         اگر در مورد مسافری که از رفتنش دیر شده باشد،صحبت شود و یکی از اعضاء خانواده عطسه بزند، آن مسافر به خانه بر می گردد.

-         اگر شمه چای(تفاله) روی پباله بالا بیاید برای صاحب خانه مهمان می آید، و اگر تفاله چای بزرگ و طویل باشد مهمان قد بلند و اگر شمه کوتاه و ریز باشد مهمان کوتاه قد خواهد بود، و هر گاه دو یا سه پر چای روی پیاله بیاید تعداد مهمانان زیاد است.

-         اگر پیش روی مسافر هنگام بیرون رفتن از منزل مرد یا زن نجس بیاید سفر بد فرجام است.

-         پیش روی مسافر بعد از بیرون آمدن از منزل یا قریه اگر روباهی بیاید سفر نیک فرجام است.

-         اگر قند ناخودآگاه درون چای بیفتد می گویند مهمان می آید.

-         کسی که به عزم مسافرت از منزل بیرون می آید، نباید پشت سرش صدا زد شگون بد دارد.

-         پشت سر مسافر گریه میمنت ندارد.

ادامه در مبحث بعدی

کلمات کلیدی : سیستان شناسی

استان سیستان و بلوچستان از لحاظ طبقه بندی اقلیمی در ناحیه اقلیمی بیابانی و خشک می باشد.

در یک تقسیم بندی کلی می توان گفت مناطق ایرانشهر ، زابل و باهوکلات ، آب و هوای بیابانی و ناحیه زاهدان در مرز بین اقلیم بیابانی و نیمه بیابانی قرار گرفته است. مناطق سراوان ، خاش ، چابهار ، آب و هوای نیمه بیابانی و ناحیه کوهستانی بم پشت در جنوب سراوان و امتداد آن به طرف مشرق تا کوههای بشاگرد ، آب و هوای معتدل دارند .

میزان نزولات در مناطق مختلف معمولاً بین 130-70 میلیمتر می باشد . در سال بارندگی گاه موجب ایجاد سیل و خسارت شدید میگردد ولی در صورت مهار سیلابها امکان توسعه کشت افزایش می یابد.

در تابستان حداکثر حرارت شهرستانهای ایرانشهر و زابل به 50 درجه سانتیگراد می رسد . شهرستانهای دیگر حرارت پائینتری دارند . حداقل درجه حرارت زمستان در زاهدان و خاش معمولاً 8-7 درجه سانتیگراد زیر صفر و هر چند سال یکبار تا 18- درجه سانتیگراد نیز نزول می کند . زاهدان سردترین و ایرانشهر گرمترین شهرهای استان است.

در نواحی جنوبی و ساحلی استان یعنی تا شعاع حدود 150 کیلومتری از ساحل دریا در زمستان درجه حرارت شب و روز بین 25-10 در جه سانتیگراد متغیر بوده و این ویژگی همراه با رطوبت نسبی 95-50 درصد در طول سال استعداد فراوان تولید محصولات گرمسیری و سبزیجات غیر فصل را فراهم نموده است . همچنین این نوسانات رطوبت و وجود بادهای موسمی همچون بادهای معروف به صد و بیست روزه و باد هفتم یا گاوکش و ریزش جوی و اختلاف دما در 24 ساعت به استثنای نواحی معتدل سواحل دریای عمان شرایط خاص اقلیمی ، پوشش گیاهی و جانوری مناظر بدیعی را به وجود آورده است.

                                         تا دیگر بار

کلمات کلیدی : سیستان شناسی

قسمت های مختلف شهر سوخته زابل که بهشت باستان شناسان نام گرفته بشرح ذیل است:

منطقه بزرگ مرکزى

این منطقه از سوى غرب، جنوب و شرق با گودال هاى عمیقى از بخش‌هاى دیگر جدا شده است و کهن ترین اشیاى به دست آمده در آن تعلق به لایه ۲۷۰۰ پ.م است. این تداوم حداقل تا لایه ۱۳ (یعنى ۲۳۰۰پ.م) ادامه دارد. وسعت این منطقه به ۲۰ هکتار مى‌رسد.

منطقه مسکونى شرقى

بلندترین قسمت‌هاى شهر سوخته (۱۸ متر ارتفاع از سطح زمین‌هاى اطراف) در آن قرار دارد. تمام آثار مربوط به دوره دوم استقرار در شهر سوخته، با مساحتى برابر ۱۶ هکتار در این قسمت به دست آمده است.

قسمت شمال غربى

منطقه صنعتى بوده و در آن وسایل و ابزار سنگى و سنگ لاجور به مقدار زیاد به دست آمده است. بلندترین قسمت این بخش ۵/۱۲ متر از سطح زمین‌هاى اطراف ارتفاع دارد و آثار یافت شده در آن تعلق به دوره‌هاى سوم و چهارم استقرار شهر سوخته است.

قسمت جنوب غربى

شامل گورستانى با مساحتى بالغ بر ۲۵ هکتار است. سطح آن پوشیده از شن و روى آن هیچ‌گونه آثار باستانى دیده نمى‌شود. وسعت این گورستان به خودى خود، براى دوران مفرغ، گورستانى بزرگ و براى محوطه‌اى به بزرگى شهر سوخته، گورستان کوچکى به شمار مى‌آید. در سال ۱۳۷۶ توسط آقاى دکتر سجادى در این منطقه، بررسى‌هاى باستان‌شناسى صورت گرفت. حاصل این بررسى کشف انواع قبور، اسکلت انسان، ظروف، پارچه، دانه‌هاى گیاهی، غلات و وسایل چوبی، حصیر، پارچه، حشرات و مواد دیگر بود. این آثار مربوط به دوران ۲۴۰۰ تا ۲۶۰۰ پیش از میلاد است.

                              تا بعد

کلمات کلیدی : سیستان شناسی

هنرهای دستی در استان اهمیت ویژه ای داشته و نقش مهمی در ایجاد اشتغال و تأمین درآمد سکنه ایفا می کند.

 این هنرها نشأت گرفته از خصوصیات اخلاقی و اجتماعی مردم می باشد. صنایع دستی بیشتر در نقاط روستایی و توسط زنان و دختران انجام گرفته و مخصوصاً در فصل زمستان رونق بیشتری می یابد.
مهمترین انواع صنایع دستی استان عبارتند از: سوزن دوزی بلوچی، قالی و قالیچه، سکه دوزی، حصیربافی، سفال سازی، جواهرسازی، خراطی، پلاس بافی، خامه دوزی، پارچه بافی سنتی و ساخت ادوات موسیقی.

 در این بین سوزن دوزی به جهت ظرافت و تنوع و کاربرد متفاوت آن، قالی و قالیچه به جهت رواج دامپروری، با کیفیت و نقوش زیبای آن، سکه دوزی به جهت استفاده در جشن ها و عروسی ها و تنوع زیاد، سفال سازی به جهت استفاده از دست و عدم بکارگیری ابزار مدرن با سابقه ای بسیار طولانی و حصیربافی به جهت فراوانی نخل وحشی و تنوع محصولات از جایگاه و جلوه خاصی برخوردار می باشند.

کلمات کلیدی : سیستان شناسی